صنعت هتلداری یکی از ارکان مهم اقتصاد خدماتی است و به‌شدت از شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تأثیر می‌پذیرد. در دوره‌های رکود، کاهش سفر و تقاضای اقامت باعث افت محسوس درآمد هتل‌ها می‌شود و در مقابل، در دوران رونق، افزایش تقاضا رشد سریع درآمد و سود را به همراه دارد.
پژوهش انجام‌شده توسط مؤسسه بین‌المللی HVS با عنوان پیش‌بینی جریان مالی هتل‌ها در اقتصادهای ناپایدار، به بررسی رفتار مالی هتل‌ها در دوره‌های رکود و رونق اقتصادی پرداخته است. این مطالعه با تکیه بر داده‌های واقعی بازار، الگویی آماری و قابل اعتماد برای پیش‌بینی درآمد و هزینه‌ها در شرایط اقتصادی متغیر ارائه می‌دهد.
در این پژوهش، تیم تحقیقاتی HVS شاخص‌هایی تحلیلی با عنوان «شاخص‌های تغییرپذیری» طراحی کرده است. این شاخص‌ها نشان می‌دهند که با تغییر در درآمد اتاق‌ها، سایر بخش‌های هتل مانند واحد غذا و نوشابه، سایر واحدهای عملیاتی و هزینه‌های عملیاتی و عمومی نیز به چه نسبتی تغییر می‌کنند. این داده‌ها برای ۱۳ نوع مختلف از هتل‌ها از جمله هتلهای شهری، اقتصادی، تفریحی و بوتیک محاسبه شده‌اند تا امکان تحلیل دقیق‌تری بر اساس نوع هتل فراهم شود.
در بخش مطالعاتی این تحقیق، یک هتل فرضی ۱۵۰ اتاقه در مرکز شهر شیکاگو به‌عنوان نمونه بررسی شده است. در سال ۲۰۰۹، که هم‌زمان با رکود اقتصادی جهانی بود، پیش‌بینی‌ها نشان داد درآمد اتاق‌ها حدود ۲۹.۷ درصد کاهش یافت، سود خالص هتل حدود ۴۴.۸ درصد کاهش پیدا کرد و هزینه‌های اقامتی تقریباً ۱۲ درصد پایین آمد. در مقابل، در سال ۲۰۱۱، که بازار نشانه‌هایی از رونق را نشان می‌داد، درآمد اتاق‌ها ۳۹.۳ درصد افزایش یافت، سود خالص هتل ۶۷.۶ درصد رشد کرد و هزینه‌های اقامتی حدود ۱۸ درصد افزایش یافتند.
این نتایج به‌روشنی نشان می‌دهد که در دوران رونق، رشد سود سریع‌تر از افزایش درآمد است، در حالی که در زمان رکود، افت سود شدیدتر از کاهش درآمد اتفاق می‌افتد. به بیان دیگر، هتل‌ها در زمان بهبود یا رونق بازار می‌توانند سود بیشتری از هر واحد درآمدی کسب کنند، اما در دوره‌های رکود، ضربه‌پذیری بالایی دارند و کاهش تقاضا به‌سرعت در سودآوری آن‌ها اثر می‌گذارد.
برای سنجش دقت این مدل، مؤسسه HVS از داده‌های واقعی بازار هتلداری آمریکا در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ استفاده کرده است. داده‌های سال ۲۰۰۰ مبنای پیش‌بینی عملکرد سال ۲۰۰۸ قرار گرفتند، تغییرات سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ برای شبیه‌سازی رکود ۲۰۰۹ و تغییرات سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ برای پیش‌بینی رونق ۲۰۱۱ استفاده شد. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که پیش‌بینی‌های مدل با داده‌های واقعی بازار منطبق است و می‌تواند ابزاری قابل اعتماد برای تحلیل رفتار مالی هتل‌ها در شرایط نوسان اقتصادی باشد.
یافته‌های این پژوهش می‌تواند برای مدیران، سرمایه‌گذاران و کارشناسان صنعت هتلداری ایران نیز الهام‌بخش باشد. در سال‌های اخیر، صنعت گردشگری کشور ما نیز از نوسانات اقتصادی، تغییرات نرخ ارز و تحولات اجتماعی تأثیر قابل‌توجهی پذیرفته است. استفاده از الگویی مشابه مدل HVS می‌تواند به مدیران کمک کند تا تأثیر تغییرات تقاضا بر درآمد و سود هتل خود را به‌صورت علمی پیش‌بینی کنند، سیاست‌های قیمت‌گذاری و هزینه‌کرد را متناسب با شرایط اقتصادی تنظیم کنند و در نتیجه، در دوره‌های رکود از زیان‌های گسترده جلوگیری کرده و در دوران رونق بیشترین بهره را از بازار ببرند.
در مجموع، پژوهش HVS نشان می‌دهد که با استفاده از داده‌های تاریخی و مدل‌های آماری می‌توان روند تغییر درآمد و هزینه‌های هتل را با دقت بالایی پیش‌بینی کرد. چنین الگویی می‌تواند برای مدیران و تحلیلگران ایرانی نیز مفید باشد تا با تکیه بر داده‌کاوی و تحلیل‌های مقایسه‌ای، برنامه‌ریزی مالی و استراتژیک پایدارتری برای هتل‌ها انجام دهند و در برابر نوسانات بازار، تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.
✍️مصطفی چهارراهی – مدیر مالی شرکتی گروه هتلهای اسپیناس
